انسان موجود يا مخلوقي است با ويژگي هاي خاصي که در قرآن مجيد ترسيم و تصوير شده اند. در قرآن کريم محور بحث، انسان است و اساسا قرآن، کتاب انسان سازي است. درپاسخ به اين سؤال ها که انسان در جهان بيني اسلامي چيست و کيست و رابطه ي او با خداوند تبارک و تعالي بر چه اساسي نهاده شده است، بايد گفت که انسان مخلوق ويژه اي است و رابطه ي او با خداوند، مانند رابطه ي عبد است با معبود با خصوصيات زير: 

1. هو الذي خلقکم من طين [ انعام /2 ]: او کسي است که شما را از خاک آفريده است. 

2. هو الذي خلقکم من نفس واحده [اعراف/189 ]: خداوند تبارک و تعالي همه انسان ها را از يک نفس واحد آفريده است.

3. ثم جعلناکم خلائف في الارض [يونس/14]: خداوند تبارک و تعالي انسان را خليفه و جانشين خود در روي زمين قرار داده است.

4. و نفخت فيه من روحي [ص/72 ]: خداوند تبارک و تعالي از روح خود بر انسان دميده است.

5. و سخر لکم ما في السموات و ما في الارض جميعا [ جاثيه /13 ]: خداوند تبارک و تعالي آن چه را که در آسمان ها و زمين است، در تسخير انسان قرار داده است.

6. و لقد کرمنا بني آدم [ اسراء/70]: خداوند تبارک و تعالي انسان را بر بسياري از مخلوقات خود برتري بخشيده و گرامي داشته است.

7. هو الذي خلق ما في الارض جميعا [ بقره/29] : خداوند تبارک و تعالي همه ي موجودات زمين را براي انسان خلق کرده است.

8. يعلم سرکم و جهرکم [انعام/3] : خداوند تبارک و تعالي از نهان و آشکار انسان باخبر است.

9. و نبلوکم بالشر و الخير فتنه [انبياء/35] : خداوند تبارک و تعالي انسان را با ابتلا به خير و شر مورد آزمايش قرار مي دهد.

10. ان الله کان عليکم رقيبا [نساء/1] : خداوند تبارک و تعالي مراقب اعمال انسان است.

11. کل نفس بما کسبت رهينه [مدثر/38] : نفس انسان مديون اعمالي است که انجام داده است. 

12. و ما خلقت الجن و الانس الا ليعبدون [ذاريات/56] : خداوند تبارک و تعالي جن و انس را نيافريده است، مگر براي عبادت کردن خداوند.

13. ما عندکم ينفد و ما عند الله باق [نحل/96] : آن چه نزد انسان است نابود مي شود و آن چه نزد خداوند است باقي مي ماند.

14. لا نکلف نفسا الا وسعها [ اعراف/42] : خداوند تبارک و تعالي از انسان بيش از وسع و توان او انتظار ندارد و تکليف نمي کند. 

15. افلا تعقلون [ اعراف/169] : خداوند تبارک و تعالي در جاي جاي قرآن، انسان را به انديشيدن و تعقل کردن دعوت کرده است.

16. لا نضيع اجر المصلحين [ اعراف /170] : خداوند تبارک و تعالي اجر انسان هاي درستکار را ضايع نخواهد کرد.

17. کان ظلوما جهولا [ احزاب /72] : انسان موجودي ستمگر و بسيار نادان است.

18. ان الانسان لربه لکنود [عاديات / 6] : انسان نسبت به پروردگارش ناسپاس است.

19. ان الله لا يحب من کان مختالا فخورا [نساء/36] : خداوند تبارک و تعالي انسان خود پسند و متکبر را دوست ندارد.

20. ان الانسان لکفور [حج/66] : انسان موجودي بسيار ناسپاس و کافر کيش است.

21. و کان الانسان قتورا [اسراء/100] : انسان موجودي ممسک و تنگ نظر است.

22. و کان الانسان عجولا [اسراء/11] : انسان موجودي عجول و شتابگر است.

23. و کان الانسان اکثر شيء جدلا [کهف/54] : انسان موجودي است که با سخن حق به جدال و خصومت بر مي خيزد.

24. و انه لحب الخير لشديد [عاديات/8] : انسان به شدت به خير علاقه مند است.

25. ان الانسان خلق هلوعا [معارج/19] : انسان حريص و ناشکيبا آفريده شده است.

26. و خلق الانسان ضعيفا [نساء/28] : انسان ضعيف آفريده شده است.

27. اذا مسه الشر جزوعا [معارج/20] : اگر شر و زياني به انسان رسد، جزع و بي قراري مي کند.

28. و اذا مسه الخير منوعا [معارج/21] : اگر خير و سودي عايد انسان شود، تنگ نظري و بخل مي ورزد.

29. کلا ان الانسان ليطغي ان رءاه استغني [علق /6و7] : اگر انسان خويش را بي نياز ببيند، طغيان مي کند.

30. و لا تکونوا کالذين نسواالله فانسهم انفسهم [حشر/19] : اگر انسان خدا را فراموش کند، خدا هم نفس او را از يادش مي برد.

31. و تعاونوا علي البر و التقوي [مائده /2] : انسان نيکوکار کسي است که در خير و تقوا به ديگران کمک کند.

32. و الموفون بعهدهم اذا عاهدوا [بقره/177] : انسان نيکوکار کسي است که اگر عهدي ببندد، به هنگام آن به عهد خود وفا کند.

33. انما المؤمنون الذين اذا ذکر الله و جلت قلوبهم [انفال/2] : انسان مؤمن کسي است که چون ذکري از خدا شود، دلش به تپش افتد و لرزان شود.

34. من جاء بالحسنه فله عشر امثالها [انعام/160] : اگر انسان کار نيکو کند ؛ خداوند تبارک و تعالي او را ده برابر پاداش خواهد داد.

35. قلنا للملائکه السجدوا لادم فسجدوا [اعراف/11] : انسان موجودي است که خداوند تبارک و تعالي فرشتگان را به سجده ي او مأمور کرده است.

36. و الذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا [عنکبوت/69] : اگر انسان در راه خدا تلاش کند، به يقين خداوند او را به راه خويش هدايت مي کند.

37. يا ايها الذين آمنوا ان تنصروالله ينصرکم و يثبت اقدامکم [محمد/7] : اگرانسان خدا را ياري کند، خدا هم او را ياري مي کند و ثابت قدم مي گرداند.

38. يا ايها الذين آمنوا ان تتقواالله يجعل لکم فرقانا [انفال/29] : اگر انسان ايمان آورد و تقوا پيشه کند، خدا به او بصيرت و قدرت شناخت مي بخشد.

39. و من يبتغ غير الاسلام دينا فلن يقبل منه [آل عمران/85] : اگر انسان غير از اسلام ديني اختيار کند، هرگز از وي پذيرفته نيست.

40. لقد خلقنا الانسان في احسن تقويم [تين/4] : خداوند تبارک و تعالي انسان را در مقام احسن تقويم و نيکوترين مراتب صورت وجود آفريده است. 

41. لها ما کسبت و لکم ما کسبتم [بقره/134] : هر نيک و بدي که انسان انجام بدهد، براي خود کرده است.

42. يا ايها الذين آمنوا استعينوا بالصبرو الصلوه ان الله مع الصابرين [بقره/153] : اگر انسان صبر و مقاومت پيشه کند و به ذکر خدا و نماز توسل جويد، خدا او را ياري مي کند.

43. فاذکروني اذکرکم [بقره/152] : اگر انسان خدا را ياد کند، خدا هم او را ياد مي کند.

44. و من اعرض عن ذکري فان له معيشته ضنکا [طه/124] : اگر انسان از ياد خدا اعراض کند، در دنيا زندگي تنگ و پر از فشاري خواهد داشت.

45. اولئک کالانعام بل هم اضل اولئک هم الغافلون [اعراف/179] : انسان هاي غافل مانند حيوانات چهارپا هستند، بلکه از آن ها هم گمراه ترند.

46. قل متاع الدنيا قليل [نساء/77] : براي انسان زندگاني دنيا متاعي ناچيز و اندک است.

47. لا تقف ما ليس لک به علم [اسراء/36] : انسان نبايد از چيزي که علم و آگاهي ندارد، پيروي کند. 

48. و قل الحق من ربکم فمن شاء فليؤمن و من شاء فليکفر [کهف/29] : انسان انتخابگر است. هر کس خواست ايمان مي آورد و هر کس خواست کافر مي شود.

49. الذين آمنوا و تطمئن قلوبهم بذکر الله الا بذکر الله تطمئن القلوب [رعد/28] : همه ي انسان ها بدانند که تنها ياد خدا و ذکر خدا آرام بخش دل هاست.

50. کل نفس ذائقه الموت [آل عمران /185] : هر انساني شربت مرگ را خواهد چشيد. 

منبع: مجله آموزش قرآن 20 /س