عنوان مقاله : سیمای انسان کامل از دیدگاه قرآن و عرفان

●  نویسنده : محمدهادی مرادی – مهین عنافجه

●  منبع: آفاق دين ، سال دوم، شماره 6، پاييز 1390

چکیده

پژوهش حاضر با عنوان «انسان کامل در قرآن» بر آن است که با تبیین جایگاه انسان در نظام هستی و ضرورت وجود او در پهنای گیتی و نیز تعیین مصداق حقیقی آن در عالم ملک و ملکوت ویژگی‌های شاخص انسان کامل را باتوجه به مستندات قرآنی عرفا مورد بررسی قرار دهد. و از آنجا که انسان کامل، کامل‌ترین تجلی عینی و آیینه‌ی تمام نمای حق تعالی بوده و لاجرم واسطه در آفرینش امری و خلقی است، تحقیق و پژوهش در جهت شناخت انسان کامل برای شناخت هستی و هستی آفرین لازم و ضروری است. لذا پژوهشگر این هدف را دنبال می‌کند که با شناخت هرچه بهتر انسان کامل در جهت رشد و تعالی شایسته‌ی مقام انسان در منظر قرآن قدم بردارد. از دیدگاه قرآن انسان موجودی است دارای دو بعد مادی و معنوی که اگر بعد معنوی خویش را محور قرار داده و به تهذیب روح بپردازد در مسیر الی الله قرار گرفته و راه کمال را طی می‌کند تا جایی که می‌‌تواند متصف به صفات الهی گردد و خلیفه‌ی خدا روی زمین قرار گیرد. از سوی دیگر خلافت مطلقه‌ی الهی تنها اختصاص به همان مقامی‌‌دارد که در نزد عرفا از آن به انسان کامل تعبیر می‌‌شود. در انسان شناسی عرفان اسلامی، انسان اشرف و زبده‌ی همه‌ی مخلوقات است و انسان کامل چون جامع همه‌ی حضرات و مظهر اسم «الله» می‌‌باشد، صاحب ولایت و خلافت کبرای حق است و تحقّق او در دار هستی واجب است به طوری که پیدایش و استمرار جهان طفیل وجود اوست و عالم هیچگاه از وجود چنین انسانی خالی نیست. ...

انسان در جهان بینی اسلامی تنها یک حیوان مستقیم القامه که ناخنی پهن دارد و با دو پا راه می رود و سخن می گوید نیست، این موجود از نظر قرآن کریم ژرف تر و مرموزتر از این است که بتوان آن را با چند کلمه تعریف کرد. قرآن انسان را مدحها و ستایشها کرده و هم مذمتها و نکوهشها نموده است. عالی ترین مدحها و بزرگترین مذمتهای قرآن درباره انسان است، او را از آسمان و زمین و از فرشته برتر و در همان حال از دیو و چارپایان پست تر شمرده است. از نظر قرآن انسان موجودی است که توانایی دارد جهان را مسخر خویش سازد و فرشتگان را به خدمت خویش بگمارد، و هم می تواند به "اسفل سافلین" سقوط کند. این خود انسان است که باید درباره خود تصمیم بگیرد و سرنوشت نهایی خویش را تعیین نماید. ...

چکیده:

با خواندن عنوان مقاله فارغ از این سؤال که آیا میان قرآن و انسان رابطه ای وجود دارد دو سؤال به ذهن می آید: 1) انسان چگونه با قرآن ارتباط برقرار کند؟ 2) رابطه انسان و قرآن چگونه رابطه ای است؟

آنچه در اینجا قصد بررسی آن را داریم این است که آیا قرآن کریم با انسان رابطه ای دارد یا نه؟ اگر رابطه دارد این رابطه چگونه رابطه ای است؟ آیا ذاتی است یا عرضی؟

اولاً نظام عالم برای انسان دو بعد تکوین و تشریع را نشان می دهد که البته اساس تشریع تکوین است. ثانیاً این دو موجود در هر دو بعد تکوین و تشریع با یکدیگر ارتباط دارند. ارتباط در تشریع به صورت قانون گذاری جلوه می کند که این رابطه می تواند حقیقی باشد یا اعتباری یا هردو. درباره بعد تشریعی این ارتباط کار زیاد انجام گرفته است و ما از این امر نیز اجمالاً سخن خواهیم گفت و لیکن اصل کار ما پیرامون همان رابطه تکوینی است. اگر قانون گذار به تمام امور شخصی که برای او قانون گذاری می کند عالم باشد و از او بی نیاز باشد، قانونی که می گذارد بر اساس بعد تکوینی وجود اوست و با شخص مورد نظر ارتباط دارد و چنین ارتباطی یک ارتباط ذاتی است؛ در غیر اینصورت این ارتباط، یک ارتباط عَرَضی است و شخص برای ایجاد ارتباط نیاز به زحمت زیادی دارد. ...