آسمان و زمین در قرآن

          محمدهادی رشیدی 
            بازدید : 67
          دوشنبه 11 خرداد 1394
           نظرات (0)
        

مقدمه:

جهان شناسي يکي از موضوعاتي است که در قرآن کريم مطرح شده است, در اين مقاله مطالبي پيرامون زمين و آسمان که بخشي از جهان آفرينش است در چند بحث کوتاه ارائه مي گردد:

الف: تعداد آسمان و زمين:

در قرآن كريم، هفت مورد به صراحت و دو مورد به كنايه[1] سخن از آسمان‎هاي هفت‎گانه و در يك مورد نيز سخن از زمين‎هاي هفت‎گانه[2] آمده است.

«اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ »[3] «خداوند همان كسي است كه هفت آسمان را آفريد، و از زمين نيز همانند آنها، فرمان او پيوسته در ميان آنها فرود مي‎آيد».

قبل از آنكه مقصود هفت آسمان و زمين روشن شود: لازم است به چند نکته اساسي اشاره شود:

1. مقصود از سماء (آسمان):

كلمه «سماء» و مشتقات آن كه سيصد و ده بار در قرآن كريم به كار رفته است؛ داراي مفهوم جامعي است كه مصاديق و معاني متعددي از آن اراده مي‎شود از جمله؛

الف. «سماء» در لغت از ريشه «سمو» به معناي بلندي است،[4] حتي برخي لغوبون ادعا كردند هر بالايي نسبت به پايين آن آسمان و هر پايين نسبت به بالاي آن زمين است.[5]

ب. آسمان در قرآن در دو مفهوم بكار رفته است:

آسمان مادي:

1. آسمان به معناي جهت بالا «املها ثابت و فرعها في السماء» «مانند درخت پربركت و پاكيزه كه ريشه آن در زمين ثابت و محكم است و شاخه‎هاي آن به آسمان كشيده شده است». (سوره ابراهيم، آيه 24).

2. آسمان به معناي جوّ اطراف زمين: «و نزلنا من السماء ماءً مباركاً» (ق، آيه 9) « و از آسمان آب مباركي را فرو فرستاديم».

3. آسمان به معناي مكان سيارات و ستارگان: «تبارك الذي جعل في السماء بروجاً و جعل فيها سراجاً و قمرا منيراً» (فرقان، آيه 61) «بزرگوار آن خدايي كه در آسمان برج‎ها مقرر داشته و در آن چراغ روشن خورشيد و ماه تابان را روشن ساخت».

آسمان به معناي معنوي:

1. آسمان به معناي مقام قرب و مقام حضور كه محل تدبير امور عالم است: «يدبّر الامر من السماء الي الارض» (سجده، آيه 5) «اوست كه امر عالم را از آسمان تا زمين تدبير مي‎كند».

2. آسمان به معناي موجود عالي و حقيقي:[6] «و في السماء رزقكم و ما توعدون» (ذاريات، آيه 22) «روزي‎تان و آن چه به شما وعده داده مي‎شود (كه ظاهراً بهشت منظور است) در آسمان قرار دارد».

2. مقصود از ارض (زمين):

كلمه «ارض» در قرآن، 461 بار به كار رفته است و هميشه به صورت مفرد استعمال شده است و داراي معاني و مصاديق مختلف است، از جمله؛

الف. ارض در لغت به معناي كره خاكي كه انسان بر روي آن زندگي مي‎كند، مي‎باشد.[7]

ب. در قرآن كريم، ارض به چند معنا به كار رفته است. مانند:

1. ارض به معناي كره زمين در مقابل آسمان، (80 بار در قرآن آمده است) (فاطر، آيه 41).

2. ارض به معناي قطعات زمين و آبادي: (110 بار در قرآن آمده است) (مائده، آيه 33).

3. ارض به معناي عالم طبيعت و پهناي زمين (260 بار در قرآن آمده است) (نساء، آيه 101).

علت مفرد بودن کلمه ي ارض در قرآن:

در تمامي موارد ياد شده, از کلمه ي ارض معناي مفرد مي فهميم, چه آن جا که منظور کره ي زمين است که فقط يک کره ي زمين وجود دارد, چه آن جايي که منظور مکه است که فقط يک مکه وجود دارد, چه آن جايي که منظور بيت المقدس است و ... لذا بدين جهت کلمه ي ارض هميشه در قرآن مفرد آمده چرا که معناي مراد از آن يک معناي مفرد است.

نکته: فقط از سوره طلاق آيه 12 به نحوي متعدد بودن زمين ممکن است قابل استفاده باشد که عبارتند از: الله الذي خلق سبع سماوات و من الارض مثلهن؛ خداوند کسي است که هفت آسمان را آفريد و از زمين نيز همانند آن را. يعني همان گونه که آسمان ها هفت گانه اند زمين ها نيز هفت گانه مي باشند. اين تنها آيه اي است که اشاره به زمين هاي هفت گانه دارد, البته بايد توجه داشت که در اين جا نيز با اين که مراد از کلمه ي ارض يک معناي جمع است ولي لفظ آن مفرد است.

3. مقصود از سبع (هفت) چيست؟

كلمه سبع (هفت) در عربي به دو صورت به كار مي‎رود.

الف. هفت به معناي عدد مشخص و معين كه در رياضيات به كار مي‎رود.

ب. هفت به معناي نماد كثرت؛ چرا كه گاهي در عرب كلمه «هفت» به كار مي‎رود و معناي كنائي آن (تعداد زياد و كثير) مراد است. (لقمان، آيه 27).

4. مقصود قرآن از واژه «هفت آسمان»

مفسرين درباره واژه «هفت آسمان» چندين احتمال داده‎اند.

الف: هفت به معناي عدد حقيقي باشد كه در اين صورت اين احتمالات متصدر است.

1. هفت آسمان پر از ستاره و سياره مثل هفت كره خاكي زمين.[8] احتمال وجود هفت جهان مشابه كه هنوز كشف نشده است، وجود دارد.

2. هفت مقام قرب و حضور و موجود عالي معنوي (هفت آسمان) در مقابل هفت مرتبه پست وجودي طبيعت (هفت زمين).[9]

ب. اگر هفت، به معناي كثرت باشد در اين صورت احتمالات زير متصور است:

1. آسمان‎هاي زيادي (مجموعه كرات و سيارات و...) خلق كرد. و زمين‎هاي زيادي (كره‎هاي خاكي مشابه زمين) خلق كرد. كه همه آن‎ها در فضا شناور و معلق هستند.

2. تعداد زيادي از طبقات جوّ آسمان را خلق كرد و تعداد زيادي از طبقات داخلي زمين يا قطعات زمين و اقليم‎ها را خلق كرد.

3. مراتب معنوي و مقامات قرب و حضور و موجودات عالي بسياري خلق كرد و مراتب پست طبيعت را كه بسيار است، خلق كرد.

درباره زمين‎هاي هفتگانه؛ همان احتمالات را كه درباره آسمان هفت گانه گفته شده آورده‎اند.

با توجه به ابهامي كه در معناي هفت آسمان قرآن وجود دارد و با توجه به ابهاماتي كه در مورد آسمان و كهكشان‎ها از نظر علمي وجود دارد؛ نمي‎توان درباره آن نظر قطعي داد و همه نظريات به صورت احتمال و گمان مطرح مي‎شود.[10] امّا نبايد از اين نكته غافل شويم كه هدف قرآن هدايت معنوي و تربيتي بشر است و اشاره قرآن به مواردي از قبيل هفت آسمان و زمين، حركت خورشيد و زمين و... علاوه بر حقانيت آنها، نشان از قدرت لايزال او و هموار نمودن راه خداشناسي و آماده كردن زمينه تفكر و تدبر در آفرينش است. همچنين بعضي از مطالب علمي قرآن نيازمند به زمان و اثبات علم تجربي مي‌باشد اگر علوم در مسائل علمي قرآني نظريه‌اي نداد، دليل بر باطل بودن نظريه قرآن نيست.

منابع:

[1] . بقره، 29 ـ اسراء، 44 ـ مؤمنون، 86 ـ فصلت، 12 ـ ملك، 3 ـ نوح، 15 ـ طلاق، 12.

[2] . طلاق، 12.

[3] . همان.

[4] . التحقيق في كلمات القرآن الكريم، حسن مصطفوي، (انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، چ 1، تهران، 1371ش) ج 5، ص 254.

[5] . مفردات، راغب اصفهاني، المكتبه الرضويه، تهران، 1332 ش، ماده سماء.

[6] . ر.ك: معارف قرآن، استاد مصباح يزدي، (انتشارات در راه حق، قم، 1367 ش)، ص 234؛ و ر.ك: پژوهش در اعجاز علمي قرآن، دكتر محمد علي رضايي اصفهاني، انتشارات مبين، رشت، چ 1، 1380، ج 1، ص 134.

[7] . التحقيق في كلمات القرآن الكريم، همان، ج 1، ص 56؛ مفردات راغب، ماده ارض.

[8] . همان، ج 1، ص 165.

[9] . ر.ك:الميزان، علامه طباطبايي، نشر اسراء، قم، ج 16، ص 247 و ج 19، ص 327.

[10] . ر.ك: تفسير الجواهر، طنطاوي جوهري، دار الفكر، بي‎تا، ج 1، ص 46؛ ر.ك: پژوهش در اعجاز قرآن، دكتر محمد علي رضايي اصفهاني، همان، ج 1، ص 126 ـ 142.

ارسال نظر برای این مطلب

انسان در قرآن

انسان قبل از تولد

زندگی انسان در دنیا

حیات انسان در برزخ

انسان در قیامت

چگونگی ورود انسان به دنیا

هدف از خلقت انسان

انسان از نگاه قرآن

کتابخانه

معرفی کتاب

دانلود کتاب

مقالات

مقالات

نرم افزار موبایل

اندروید

جاوا

سیمبین

چند رسانه ای

گالری صوتی

گالری تصاویر

فیلم

آسمان و زمین در قرآن

ابزار نمایش اوقات شرعی

حديث تصادفی